Aşı tedavisi, yüz yılı aşkın süredir alerjik hastalarda uygulanan hastalığın temeline yönelik bir tedavi yöntemidir. Hastanın duyarlı olduğu alerjenlerden elde edilen ürünlerin hastaya giderek artan dozlarda ve belirli zaman aralıklarında verilmesi esasına dayanır.
Son yıllarda alerjik rinit, gıda alerjisi, alerjik egzema ve astımın sıklığı giderek artış göstermektedir. Özellikle astım ve alerjik rinitte( saman nezlesi) ilk planda alerji ilaçları, burun damlaları gibi semptomlara yönelik tedaviler kullanılmakta olup bazı tedaviye yanıtsız, spesifik bir alerjene karşı alerjisi deri testi ve kan testleri ile belirlenmiş, klinik bulguları da testlerle uyumlu olan hastalarda bu alerjene karşı aşılama yapılabilmektedir ve bu alerjen spesifik immünoterapi olarak isimlendirilmektedir.
Aşı Tedavisi Kimlere Uygulanır?
Deri testi ve kan testi ile gösterilen alerjen maddenin kişide yakınmalara neden olması,
Alerjenden korunma ve ilaç tedavisinden yeterli fayda görmemiş olması,
Kişinin uzun süreli ilaç kullanmak istememesi,
İki çeşit aşılama mümkündür, bunlardan ilki subkutanimmünoterapi olarak isimlendirilen cilt altına alerjen ekstresinin enjekte edilmesiyle uygulanan yöntemdir. Bu yöntemde düşük doz aşılama ile başlanarak belirli aralıklarla dozlar artırılır. Farklı tedavi protokollerine göre haftalık, 15 günlük, 1 aylık aralarla aşılama yapılır, 3-5 yıl devam edilir, ideali 5 yıl aşılamadır. Bu yöntemle ot polenleri(ot karışımları veya belirlenmiş spesifik otlar), ev tozu akarları, küf mantarları(alternaria), çeşitli ağaç polenleri(zeytin, dişbudak,vs), hayvan epitellerine(kedi tüyü) karşı aşılama yapılabilmektedir.
Aşılamada standardize edilmiş alerjen ekstreleri kullanılmaktadır. Aşılama kararı sadece alerji hekimi tarafından verilmelidir. Alerji hekimi tarafından rapor hazırlanarak devlet tarafından tedavi karşılanmaktadır. Aşılama sırasında vücutta kurdeşen benzeri döküntüler, aşı uygulanan yerde şişlik, kızarıklık, solunum sıkıntısı veya hayatı tehdit edici anafilaksi olarak tanımlanan çeşitli alerjik reaksiyonlar gözlenebilmektedir. Bu nedenle cilt altı aşılama mutlaka gerekli müdahalenin yapılabileceği doktor bulunan bir hastane ortamı veya sağlık merkezinde uygulanmalıdır. Özellikle hastalığın alevlendiği dönemlerde veya yeni şişeye geçildiği dönemlerde reaksiyon riski artmaktadır.
İkinci aşılama yöntemi ise dil altına tablet olarak uygulanan sublingual/oral immünoterapi olarak bilinen yöntemdir. Bu yöntemde spesifik bir alerjene karşı alerjisi belirlenen ve semptomatik tedavilere yanıtsız olan hastalarda tablet veya damla şeklinde hazırlanmış dil altı preparatları her gün 3 yıl boyunca kullanılır. İlk birkaç doz hastanede uygulandıktan sonra hasta evde uygulamaya devam eder. Ortaya çıkan yan etkiler genelde ağızda kaşıntı ve irritasyondur ve genellikle tedavinin devamında kaybolmaktadır. Ses kısıklığı, boğulma hissi ve nefes alamama gibi ciddi yan etki olasılığı çok düşük olarak bildirilmektedir. Devlet tarafından ödemesi karşılanmamaktadır.
Her iki tedavi yöntemi için de tedavinin başarısı düzenli uygulamaya bağlıdır. Doz aşımları ve ara verme tedavinin başarısını düşürür.
Aşı Tedavisinin Faydaları Nelerdir?
Aşı tedavisinin hem tedavi edici hem de koruyucu etkileri vardır. Alerjenlere karşı duyarlılığı azaltmasının yanında hastalığın belirtilerini ve ilaç kullanma gereksinimini azaltır. Ayrıca yeni alerjilerin ve astım gelişimini önlemede koruyucu etkisi vardır.Alerjik hastalığın doğal seyrini değiştiren tek tedavi yöntemidir.
Kimlere Aşı Tedavisi Verilemez?
Tedaviye uyumsuz hastalara, 5 yaşındanküçükçocuklara, ağır astımlılara, kanser, bağışıklık sistemi hastalıkları, psikolojik bozukluk, ciddi hipertansiyon ve kalp hastalığı durumlarında aşı tedavisi verilemez.
Hamilelerde Aşı Tedavisi Yapılır mı?
Hamile olduğu bilinen hastalara aşı tedavisi başlanmaz ama zaten aşı almakta olan hasta gebe kaldıysa tedaviye devam edebilir. Aşı tedavisinin anneye veya bebeğe bir zararı yoktur.
Aşı Tedavisinin Yan Etkileri Nelerdir?
Aşı sonrası lokal veya genel yan etkiler olabilir.
Enjeksiyon uygulanan yerde madeni bir para büyüklüğünde kızarıklık, kaşıntı ve şişlik olmasınormaldir. Çapı 5 cm ve üstündeki reaksiyonlarda, hasta bir süre gözetim altında tutulur, lokalbuz uygulaması ve antihistaminik ilaç verilir.
Lokal yan etkilere göre çok daha nadir olsa da tümvücudu etkileyen yan etkiler ilk 24 saatteortaya çıkabilir. Kaşıntılı kabarıklıklar, dil veya dudakta şişme, nefes darlığı, ses kısıklığı, göğüste sıkışma hissi, burun akıntısı, tansiyon düşüklüğü ve şuur kaybı oluşabilir. Böyle durumlarda hasta en yakın sağlık merkezine veya kendi alerji hekimine başvurmalıdır.
Ciddi reaksiyon olasılığı nedeniyle aşı tedavisinin alerji uzmanı gözetiminde ve hastane şartlarında yapılması gerekmektedir. Hastaların enjeksiyon sonrası 30 dakika beklemeleri ve enjeksiyon yerini hekime göstermeden hastaneden ayrılmamaları gerekmektedir.
Aşının ilaçların aksine iç organlara zarar verici yan etkisi yoktur. İçinde ilaç veya kortizon bulunmamaktadır, kilo aldırmaz.
Dikkat Edilecek Diğer Noktalar
Aşılar evde muhafaza ediliyorsa buzdolabında raf kısmında bulundurulmalıdır. Kesinlikle buzluğa koyulmamalı ve dondurulmamalıdır.
Aşı yapıldıktan sonra sıcak banyo, sauna, uzun süreli duştan ve ağır fiziksel aktivitelerden uzak durulmalıdır.
Aşılar düzenli olarak planlandığı günlerde yaptırılmalıdır. Aşı tedavisi aksatıldığında tedavi yetersiz veya başarısız olacaktır.
edilen ürünlerin hastaya giderek artan dozlarda ve belirli zaman aralıklarında verilmesi esasına dayanır.